Beynəlxalq ticarətdə düzgün ticarət şərtlərinin seçilməsi hər iki tərəf üçün rəvan və uğurlu əməliyyatı təmin etmək üçün çox vacibdir. Ticarət şərtlərini seçərkən nəzərə alınmalı üç amil var:
Risklər: Hər bir tərəfin öz üzərinə götürməyə hazır olduğu risk səviyyəsi müvafiq ticarət müddətini təyin etməyə kömək edə bilər. Məsələn, əgər alıcı riskini minimuma endirmək istəyirsə, o, FOB (Free On Board) kimi bir terminə üstünlük verə bilər ki, burada satıcı malların göndərmə gəmisinə yüklənməsi üçün məsuliyyət daşıyır. Satıcı öz riskini minimuma endirmək istəyirsə, CIF (Xərc, Sığorta, Yük) kimi bir terminə üstünlük verə bilər, burada alıcı tranzit zamanı malların sığortalanması üçün məsuliyyət daşıyır.
Xərc: Nəqliyyat, sığorta və gömrük rüsumlarının dəyəri ticarət müddətindən asılı olaraq geniş şəkildə dəyişə bilər. Bu məsrəflərə kimin cavabdeh olacağını nəzərə almaq və onları əməliyyatın ümumi qiymətinə daxil etmək vacibdir. Məsələn, satıcı nəqliyyat və sığorta xərclərini ödəməyə razıdırsa, bu xərcləri ödəmək üçün daha yüksək qiymət tələb edə bilər.
Logistika: Malların daşınmasının logistikası ticarət müddətinin seçiminə də təsir edə bilər. Məsələn, əgər mal böyük və ya ağırdırsa, satıcının daşınması və yüklənməsini təşkil etməsi daha praktik ola bilər. Alternativ olaraq, əgər mal tez xarab olarsa, alıcı malların tez və yaxşı vəziyyətdə gəlməsini təmin etmək üçün göndərmə məsuliyyətini öz üzərinə götürmək istəyə bilər.
Bəzi ümumi ticarət şərtlərinə EXW (Ex Works), FCA (Pulsuz Daşıyıcı), FOB (Gəmidə Pulsuz), CFR (Xərc və Yük), CIF (Xərc, Sığorta, Yük) və DDP (Çatdırılan Vergi Ödənişi) daxildir. Əməliyyatı başa çatdırmazdan əvvəl hər bir ticarət variantının şərtlərini diqqətlə nəzərdən keçirmək və digər tərəflə razılaşdırmaq vacibdir.
EXW (keçmiş işlər)
Təsvir: Satıcının fabrikində və ya anbarında malların götürülməsi ilə bağlı bütün xərcləri və riskləri alıcı öz üzərinə götürür.
Fərq: Satıcı yalnız malları götürmək üçün hazır olmalıdır, alıcı isə gömrük rəsmiləşdirilməsi, daşınma və sığorta da daxil olmaqla göndərmənin bütün digər aspektlərini idarə edir.
Riskin bölüşdürülməsi: Bütün risklər satıcıdan alıcıya keçir.
FOB (Gəmidə Pulsuz)
Təsvir: Satıcı malların gəmiyə çatdırılması ilə bağlı xərcləri və riskləri ödəyir, alıcı isə bu nöqtədən kənarda bütün xərcləri və riskləri öz üzərinə götürür.
Fərq: Alıcı gəmiyə yüklənmədən başqa, daşınma xərcləri, sığorta və gömrük rəsmiləşdirilməsi üçün məsuliyyət daşıyır.
Riskin bölüşdürülməsi: Mallar gəminin dəmir yolu üzərindən keçdikdən sonra riskin satıcıdan alıcıya ötürülməsi.
CIF (Xərc, Sığorta və Yük)
Təsvir: Satıcı malların təyinat limanına çatdırılması ilə bağlı bütün xərclərə, o cümlədən yük və sığortaya cavabdehdir, alıcı isə mallar limana çatdıqdan sonra yaranan hər hansı xərclərə görə məsuliyyət daşıyır.
Fərq: Satıcı göndərmə və sığorta ilə məşğul olur, alıcı isə gələn zaman gömrük rüsumlarını və digər ödənişləri ödəyir.
Riskin bölüşdürülməsi: Malların təyinat limanına çatdırılması zamanı riskin satıcıdan alıcıya ötürülməsi.
CFR (Xərc və Yük)
Təsvir: Satıcı daşınma haqqını ödəyir, lakin sığorta və ya limana çatdıqdan sonra çəkilən hər hansı xərclər deyil.
Fərq: Alıcı sığorta, gömrük rüsumları və limana çatdıqdan sonra çəkilən hər hansı rüsumları ödəyir.
Riskin bölüşdürülməsi: Mallar gəminin göyərtəsində olduqda riskin satıcıdan alıcıya ötürülməsi.
DDP (Çatdırılan Rüsum Ödənilmiş)
Təsvir: Satıcı malları müəyyən bir yerə çatdırır və həmin yerə çatana qədər həm xərclərə, həm də risklərə görə məsuliyyət daşıyır.
Fərq: Alıcı heç bir xərc və ya riskə görə məsuliyyət daşımadan yalnız malların təyin olunmuş yerə çatmasını gözləməlidir.
Riskin bölüşdürülməsi: Bütün risklər və xərclər satıcı tərəfindən ödənilir.
DDU (ödənilməmiş çatdırılma rüsumu)
Təsvir: Satıcı malı müəyyən bir yerə çatdırır, lakin alıcı malların idxalı ilə bağlı hər hansı xərclərə, məsələn, gömrük rüsumlarına və digər ödənişlərə cavabdehdir.
Fərq: Alıcı malların idxalı ilə bağlı xərcləri və riskləri daşıyır.
Riskin bölüşdürülməsi: Ödəniş edilməməsi riski istisna olmaqla, əksər risklər çatdırılma zamanı alıcıya keçir.
Göndərmə vaxtı: 11 mart 2023-cü il
